به گزارش خبرگزاری حوزه، کتاب «آداب معاشرت» به قلم آقایان «سید محمد مقدس نیا» و «محمد مهدی محمدی» به ابعاد مختلف معاشرت در موضوعات گوناگون پرداخته است که در شماره های مختلف تقدیم نگاه شما خوبان خواهد شد.
- احترام به حقوق دیگران
انسان موجودی اجتماعی است و در کنار سایر همنوعانش به صورت دسته جمعی زندگی می کند.
بـقـا و تـداوم زنـدگـی اجـتماعی در گرو وجود پیوندی نیرومند میان آحاد جامعه از طریق محبّت، تفاهم و احترام متقابل است.
از ایـن رو، آدمـی در زنـدگـی اجـتـماعی خود ناگزیر است آنچه را که از مردم انتظار انجام آن را دارد، خـود مـقیّد به رعایت آن باشد و با مردم آن گونه رفتار کند که توقّع دارد با وی رفتار شـود؛ اگر راستی و درستی را خوش دارد، وفاداری و پایبندی به عهد و پیمان را می پسندد و دوسـت دارد جـان، مـال، آبـرو و نـامـوسـش مـحـتـرم بـاشـد.
اگـر از بخل و کینه و حسد دیگران نسبت به خودش بیزار است و از مردم انتظار خیرخواهی و احسان دارد و دوست دارد دیگران اعمال او را حمل به صحّت کنند و به او خوشبین باشند، اگر تعدّی و تجاوز دیگران به حقوقش را (هر چند اندک باشد) زشت و نکوهیده می داند و حتّی وقتی در صف نانوایی، آرایـشـگاه، اتوبوس، بانک و صندوق فروشگاه و غیره به نوبت او تجاوز می شود، زبان به اعتراض می گشاید.
اگـر مـتـوقـّع اسـت کـه دیـگـران بـه حـقـوق او احـتـرام گـذارنـد و بـرایـش ارزش قـائل شـونـد، خـود نـیـز باید در این امور پیشقدم بوده و حقوق دیگران را محترم شمارد و ارزش آنان را حفظ کند.
قـرآن کـریـم انـجـام نـدادن وظـایف اجتماعی را از سوی فرد، همراه با انتظار انجام آن از سوی اجتماع، نکوهش فرموده و آن را نشانه بی خردی انسان می داند و می فرماید:
(اَتـَاءْمـُرُونَ النـّاسَ بـِالْبـِرِّ وَ تـَنـْسـَوْنَ اَنـْفـُسـَکـُمْ وَ اَنـْتـُمْ تـَتـْلُونَ الْکـِتـابَ اَفـَلا تَعْقِلوُنَ) (۱۴۴)
آیـا مردم را به نیکی وا می دارید و خود را فراموش می کنید در حالی که کتاب خدا را تلاوت می کنید. آیا عقل خود را به کار نمی گیرید؟
پس باید دانست که جامعه بر عهده هر یک از اعضای خود حقوقی دارد که همگی به ادای آن موظفند و عـمل به آنچه آدمی، خود انتظار انجام آن را از دیگران دارد، پایین ترین درجه آن است.
از امام صـادق عـلیـه السـلام دربـاره حـق مـؤمـن بـر مـؤمـن سـؤال شد، آن حضرت فرمود:
(اَیْسَرُ حَقٍّ مِنْها اَنْ تُحِبَّ لَهُ ما تُحِبُّ لِنَفْسِکَ وَ تَکْرَهُ لَهُ ما تَکْرَهُ لِنَفْسِکَ...)(۱۴۵)
کـمترین میزان حقوق برادرت بر تو آن است که آنچه را برای خودت دوست می داری برای او نیز دوست بداری و آنچه را برای خودت نمی پسندی، برای او نپسندی.
گرت هواست که معشوق نگسلد پیوند * نگاهدار سر رشته تا نگهدارد (۱۴۶)
حضور در مجامع عمومی
گـفتیم که انسان مـوجـودی اجـتـماعی بوده، ناگزیر است برای تداوم حیات خود با دیگران رابطه برقرار کند. اسلام نیز آیینی بشردوست و اجتماعی است، به گونه ای که می توان گفت : ماهیتی اجـتـمـاعـی دارد. اغـلب فـروع دیـن و دسـتـورات اسـلام از قـبـیـل خـمـس، زکـات، حج، جهاد، امر به معروف، نهی از منکر و نیز بسیاری از ارزشهایی که اسـلام آنـهـا را تـرویـج مـی کـنـد همچون خیرخواهی، نوع دوستی، حسن ظنّ، وفاداری، گذشت، ایـثـار، درسـتکاری، راست گویی و ...همگی برنامه ها و ارزشهایی اجتماعی هستند. اموری مانند نـمـاز و روزه نـیـز، هـرچـنـد بـظـاهـر جـنـبـه فـردی در آنـهـا مـطـرح اسـت، بـا ایـن حال تشریفات و آثار اجتماعی آنها مورد تأکید و توجّه قرار دارد.
ایـنکه به خواندن نماز، بطور همزمان (در اوّل وقت) و به جماعت و در مسجد تشویق شده ایم، و ایـنـکـه هـفـتـه ای یک بار باید همه نمازهای جماعت را که تشکّلهای کوچک اسلامی در محلّه هاست، تـعـطـیـل کـرده و جمعیت نمازگزار، در مصلاّی جمعه حاضر شوند و اینکه روزه رمضان را همه بـایـد هـمـزمان بگیرند، یعنی با هم امساک کنند و با هم افطار نمایند همه و همه بیانگر ارزش والایـی اسـت کـه اسـلام بـرای اجـتـمـاعـات مـتـشـکـّل اسـلامـی قائل است.
با اندکی دقّت در آنچه گفته شد، در می یابیم که تفکّر و ایده انزوا طلبی و گوشه گیری از مـجـامـع مردمی و دوری جستن از اجتماعات مسلمانان و اکتفا به پاره ای از عبادات فردی، نوعی عـافـیت طلبی و به معنای شانه خالی کردن از زیر بار مسؤولیت اجتماعی اسلام است و هرگز مورد پسند و پذیرش خداوند متعال و اولیای بزرگوار اسلام نیست.
رسول خدا صلی اللّه علیه و آله فرمود:
(اِنَّ اللّهَ تَبارَکَ وَ تَعالی لَمْ یَکْتُبْ عَلَیْنَا الرُّهْبانِیَّةِ، اِنَّما رُهْبانِیَّةُ اُمَّتِی الْجِهادُ فی سبیلِ اللّهِ) (۱۴۷)
همانا خداوند تبارک و تعالی انزوا و دیر نشینی را بر ما مقرّر نکرده، رهبانیت امت من جهاد در راه خداست.
مـدّتـی بـود کـه رسـول خـدا صـلی اللّه عـلیه وآله، یکی از اصحاب خود را ملاقات نمی کرد. روزی حـالش را جویا شد، او را به حضور پیامبر(ص) آوردند. حضرت علّت غیبت او را پرسید: مـرد ضـمـن اظـهـار دلتـنـگـی از مـعـاشـرت بـا مـردم گـفـت : (ای رسـول خـدا! تصمیم دارم بالای کوهی روم و از مردم دوری گزینم و با خدای خویش خلوت کنم و او را عبادت نمایم).
پیامبر(ص) او را از این کار بازداشت و فرمود:
(لَصـَبـْرُ اَحـَدِکُمْ ساعَةً عَلی مَا یَکْرَهُ فی بَعْضِ مَواطِنِ الاِْسْلامِ خَیْرٌ مِنْ عِبادَتِهِ خالِیاً اَرْبَعینَ سَنَةً) (۱۴۸)
هـمـانـا یـک سـاعـت پـایـداری شـمـا بـر امـری نـاخـوشـایـند در بعضی از صحنه های اسلام، از چهل سال عبادت در خلوت بهتر است.
پـس بر ماست که حضور فعّال در صحنه های اجتماعی اسلامی را وظیفه شرعی خود بدانیم، در اوقـات نـماز مساجد را پُر کنیم، در نمازهای پرشکوه جمعه شرکت کنیم.
حضور در راهپیمایی‌های قـدس و ۲۲ بـهـمـن را جـدّی بـگـیـریـم، در تشییع جنازه مؤمنان و مجالس ترحیم و یادبود آنان حـاضـر شـویـم، در حـوادث و پـیـشـامـدهـای غـیـر مـتـرقـّبـه از قـبـیـل سیل و زلزله با خلوص و فداکاری به یاری آسیب دیدگان بشتابیم و طوری در این دنیا زندگی کنیم، که وجود ما منشأ خیر و برکت برای مردم باشد، و مرگ ما نیز برای آن ضایعه ای غیر قابل جبران، تلقّی گردد.
صاحبدلی به مدرسه آمد ز خانقاه * بشکست عهد صحبت اهل طریق را
گفتم میان عالم و عابد چه فرق بود * تا اختیار کردی از آن، این فریق را
گفت آن گلیم خویش، به در می برد ز موج * وین، جهد می کند که بگیرد غریق را
(۱۴۹)
پی نوشت ها:
۱۴۴- بقره (۲)، آیه ۴۴ .
۱۴۵- بحارالانوار، ج ۷۴، ص ۲۲۴ .
۱۴۶- دیوان حافظ، ص ۸۷، انتشارات سینا.
۱۴۷- بحارالانوار، ج ۷۰، ص ۱۱۵ .
۱۴۸- میزان الحکمه، ج ۶، ص ۳۰۲ .
۱۴۹- کـلیـات سـعـدی، مـطـابـق نسخه تصحیح شده محمدعلی فروغی، ص ۸۶، انتشارات نگاه.
